Naukowe podstawy biologii (4L)
Prowadzący: W. Lewiński. Czas wykładów: 10 godz. 18 min. Poziom trudności: I-II.
Naukowe podstawy biologii to kurs wprowadzający do nauki biologii.
Uwaga: ta wersja kursu jest przeznaczona do realizacji w 4-letnim liceum.
Kurs został podzielony na 10 lekcji. Łączny czas wykładów: 10 godz. 18 min (plus 86 min. na test zaliczeniowy na zakończenie kursu).
Do kursu dołączyliśmy: 53 zadania maturalne CKE (edycja – 2021/2022) w postaci pliku .pdf do wydruku.
Wykłady prowadzi Waldemar Lewiński.
Lekcja 1. Świat istot żywych (lekcja otwarta)
Wprowadzamy pojęcie życia, charakteryzujemy jego cechy, hierarchiczny charakter i definiujemy dwa kluczowe terminy: życie i organizm.
Lekcja 2. Metody naukowe w biologii
Omawiamy naukowe sposoby myślenia: dedukcję i indukcję. Wyjaśniamy, czym jest obserwacja naukowa i doświadczenie (eksperyment). Przedstawiamy 5 głównych etapów każdego badania naukowego (na konkretnym przykładzie). Wskazujemy na rolę syntetycznych sposobów przedstawiania i interpretacji danych jakościowych i ilościowych w kontekście zadań maturalnych. Charakteryzujemy techniki mikroskopowania przy użyciu mikroskopów świetlnych (m.in. jasnego pola, ciemnego pola) oraz mikroskopów elektronowych (TEM i SEM). Wyjaśniamy m.in. takie pojęcia jak: powiększenie, zdolność rozdzielcza, preparat przyżyciowy. Podajemy cechy obrazu mikroskopowego. Pokazujemy jak prowadzić obserwacje mikroskopowe przy użyciu szkolnego mikroskopu świetlnego.
Lekcja 3. Pierwiastki i ich atomy
W sposób wybiórczy i uproszczony (!) przedstawiamy zależności między budową atomów a właściwościami pierwiastków. Dzielimy pierwiastki na makroelementy i mikroelementy. Wśród makroelementów wyróżniamy grupę sześciu pierwiastków biogennych. Charakteryzujemy rolę oraz źródła pokarmowe makro- i mikroelementów.
Lekcja 4. Wiązania chemiczne i cząsteczki
W sposób wybiórczy i uproszczony (!) przedstawiamy rolę elektronów walencyjnych w tworzeniu wiązań kowalencyjnych polarnych, kowalencyjnych niepolarnych oraz jonowych. Na ich tle przedstawiamy słabe oddziaływania międzycząsteczkowe: wiązania wodorowe, siły van der Waalsa i oddziaływania hydrofobowe, wskazując ogólnie ich rolę w organizmach.
Lekcja 5. Woda i inne substancje nieorganiczne
Przedstawiamy wodę – uniwersalny polarny rozpuszczalnik o bardzo dużym cieple właściwym, wykazujący kohezję i adhezję oraz występujący w różnych stanach skupienia. Przypominamy też skalę pH i wskaźniki pH w kontekście biologii.
Lekcja 6. Węglowodany (lekcja otwarta)
Wyjaśniamy, czym są węglowodany (sacharydy) i podajemy ich cechy charakterystyczne z podziałem na aldozy i ketozy. Omawiamy monosacharydy (triozy, pentozy i heksozy), disacharydy i polisacharydy ważne z punktu widzenia biologicznego, m.in. glukozę, fruktozę, rybozę, galaktozę, sacharozę, maltozę oraz skrobię, celulozę i chitynę. Pokazujemy tworzenie wiązania O-glikozydowego w kontekście kondensacji. Pokazujemy reakcje charakterystyczne dla węglowodanów (próba Tollensa, próba Trommera i reakcję z płynem Lugola).
Lekcja 7. Lipidy
Przypominamy, czym są lipidy i podajemy ich cechy charakterystyczne. Omawiamy wszystkie grupy lipidów ważne z punktu widzenia biologicznego (szczególnie triacyloglicerole, fosfolipidy, steroidy i karotenoidy). Pokazujemy tworzenie wiązania estrowego w czasie syntezy triacylogliceroli. Pokazujemy reakcje charakterystyczne dla lipidów.
Lekcja 8. Białka
Wyjaśniamy, czym są aminokwasy, peptydy i białka oraz podajemy ich cechy charakterystyczne. Omawiamy budowę i zróżnicowanie aminokwasów ważnych z punktu widzenia biologicznego (znaczenie łańcucha bocznego!). Wyjaśniamy, dlaczego prawie wszystkie aminokwasy są enancjomerami. Pokazujemy tworzenie wiązania peptydowego w kontekście kondensacji. Charakteryzujemy cztery poziomy organizacji białek (na przykładzie kolagenu, mioglobiny i hemoglobiny) wyjaśniając, jakie wiązania i oddziaływania stabilizują określone struktury. Pokazujemy reakcje charakterystyczne dla peptydów i białek (reakcja ksantoproteinowa i reakcja biuretowa).
Lekcja 9. Kwasy nukleinowe
Wyjaśniamy pojęcie nukleotydu i polinukleotydu (wiązanie fosfodiestrowe). Przeprowadzamy dokładną analizę budowy chemicznej i strukturalnej, właściwości oraz funkcji kwasów nukleinowych: DNA (model Watsona-Cricka) oraz różnych rodzajów RNA.
Lekcja 10. Zaliczenie
Test zaliczeniowy: 43 pytania. Czas na rozwiązanie: 86 min. (edycja – jesień 2020).
Fiszki elektroniczne cz. A (20 fiszek)
Fiszki elektroniczne cz. B (22 fiszki)
Informacje techniczne!
- Aby korzystać z materiałów kursów, należy mieć stały dostęp do Internetu (nie ma: możliwości pobrania lekcji wideo na własne urządzenie ani zgody na ich kopiowanie).
- Materiały w postaci plików pdf można pobrać i wydrukować (na swoje prywatne potrzeby!).
- Dostęp jest aktywny dokładnie rok (365 dni) od momentu zakupu (nie jest zaokrąglany do pełnego dnia).
- Licencja dla jednego użytkownika do użytku domowego!
- Z materiałów można korzystać na komputerze lub smartfonie/tablecie. Jednocześnie można być zalogowanym tylko na jednym urządzeniu.
Kurs jest dostępny również w pakiecie kursów:
Klasa 1 – Biologia zakres rozszerzony
Po wykupieniu dostępu znajdziesz tutaj pliki .pdf do kursu. Jeśli w danym kursie są streszczenia (notatki z) lekcji, znajdziesz je w zakładce Materiały w poszczególnych lekcjach.