operon
operon – grupa wspólnie transkrybowanych i regulowanych genów, położonych obok siebie oraz odcinki specjalne, które nie są genami. Razem stanowią one jednostkę regulacji aktywności genów kodujących enzymy jednego szlaku metabolicznego. Operony opisano u prokariontów.
Uwaga: operony odkryto także u fagów oraz u niektórych eukariontów, ale nie są one omawiane w szkole średniej.
W skład pojedynczego operonu wchodzą:
- geny struktury (geny strukturalne) kodujące białka enzymatyczne związane z jednym szlakiem metabolicznym,
- dwa odcinki DNA niekodujące białek: promotor i operator,
- gen regulator kodujący białko regulatorowe.
Dla olimpijczyków: rodzaje operonów bakteryjnych:
- indukowane (kataboliczne) – transkrypcja genów struktury następuje jeśli substrat jest obecny w środowisku,
- ulegające represji (anaboliczne) – transkrypcja genów struktury następuje jeśli w komórce nie ma substancji syntetyzowanej,
- podlegające regulacji pozytywnej – blokowanie transkrypcji następuje przez represor związany z aktywatorem (korepresorem),
- podlegające regulacji negatywnej – blokowanie transkrypcji następuje przez wolny represor.
Kurs: Genetyka (7.3.)