operon – grupa wspólnie transkrybowanych i regulowanych genów, położonych obok siebie oraz odcinki specjalne, które nie są genami. Razem stanowią one jednostkę regulacji aktywności genów kodujących enzymy jednego szlaku metabolicznego. Operony opisano u prokariontów.

Uwaga: operony odkryto także u fagów oraz u niektórych eukariontów, ale nie są one omawiane w szkole średniej.

W skład pojedynczego operonu wchodzą:

geny struktury (geny strukturalne) kodujące białka enzymatyczne związane z jednym szlakiem metabolicznym,
dwa odcinki DNA niekodujące białek: promotor i operator,
gen regulator kodujący białko regulatorowe.

Dla olimpijczyków: rodzaje operonów bakteryjnych:

indukowane (kataboliczne) – transkrypcja genów struktury następuje jeśli substrat jest obecny w środowisku,
ulegające represji (anaboliczne) – transkrypcja genów struktury następuje jeśli w komórce nie ma substancji syntetyzowanej,
podlegające regulacji pozytywnej – blokowanie transkrypcji następuje przez represor związany z aktywatorem (korepresorem),
podlegające regulacji negatywnej – blokowanie transkrypcji następuje przez wolny represor.

Kurs: Genetyka (7.3.)

Powiązane pojęcia:

« Powrót do Słownika