prokarionty
prokarionty – najstarsze, najmniejsze i najprostsze znane organizmy tworzące grupę Prokaryota. Pierwsze pojawiły się na Ziemi ponad 3,6 mld lat temu.
Cechy ogólne:
- zdecydowana większość to jednokomórkowce, jedynie część gatunków tworzy charakterystyczne, dość luźne skupienia komórek;
- w komórkach nie ma jądra ani organelli takich, jak u eukariontów*;
- funkcjonalnym odpowiednikiem jądra komórkowego jest nukleoid (z genoforem);
- w cytozolu występują plazmidy;
- zawierają liczne rybosomy (wyłącznie “typu” 70S);
- większość wytwarza ścianę komórkową (mureinową);
- rozmnażają się wyłącznie bezpłciowo (głównie przez prosty podział komórki); w optymalnych warunkach bardzo wysokie tempo podziałów;
- u bakterii stwierdzono procesy paraseksualne, w których dochodzi do rekombinacji materiału genetycznego (koniugacja, transformacja i transdukcja, czyli tzw. poziomy transfer genów);
- wykazują największe zróżnicowanie metabolizmu (część zdolna jest do diazotrofii);
- strategie ożywiania się: większość jest heterotroficzna, część to fotoautotrofy albo chemoautotrofy. Dla zainteresowanych: nieliczne są fotoheterotrofami;
- oddychanie tlenowe lub beztlenowe;
- wytwarzają formy przetrwalne: cysty lub endospory;
- najbardziej rozpowszechnione organizmy na Ziemi.
(od greckiego: pros – przed i karyon – orzech, jądro)
Współcześnie do prokariontów zalicza się dwie domeny: bakterie (bakterie właściwe/eubakterie) i archeany (zwane czasem archebakteriami lub archeonami).
Kurs: Prokarionty (1.2.) (3-letnie liceum)
Kurs: Prokarionty (1.2.) (4-letnie liceum)
* nie zawiera siateczki śródplazmatycznej, aparatów Golgiego, mitochondriów, chloroplastów i wakuoli, ale także cytoszkieletu, centrioli oraz nie wytwarza wrzeciona podziałowego.
Dla zainteresowanych: w kategoriach systematycznych królestwo Prokaryota jest sztuczną jednostką – taksonem parafiletycznym (gdyby miała to być jednostka naturalna musiałaby obejmować także domenę Eukarya). Problemów jest tu więcej, np. twórca tego terminu nie postawił diagnozy taksonomicznej (nie przedstawił jasnych kryteriów taksonomicznych, na podstawie których można tę grupę wyodrębnić). Ponadto mamy tu do czynienia z sytuacją gdy jednostka o randze niższej (królestwo) obejmuje jednostki o randze wyższej (domeny). Proponujemy więc przyjęcie założenia, że termin Prokaryota nie oznacza jednostki taksonomicznej, a jedynie ogólnie określa grupę organizmów o niskim poziomie organizacji komórki.